موقعيت جغرافيايي:
استان لرستان با مساحتي حدود 28157 کيلومترمربع (7/1 درصد مساحت کشور) در ناحيه جنوب غربي ايران بين 46 درجه و 50 دقيقه تا 50 درجه و 1 دقيقه طول شرقي و 32 درجه و 40 دقيقه تا 34 درجه و 23 دقيقه عرض شمالي از نصف النهار گرينويچ واقع شده است. اين استان به شش استان محدود مي شود و به صورت گلوگاهي اتصال دهنده استانهاي همجوار شامل همدان، مرکزي، اصفهان، خوزستان، ايلام و کرمانشاه محسوب مي شود براساس آخرين تقسيمات کشوري در سال 1385 اين استان شامل 9 شهرستان، 23 شهر، 26 بخش و 83 دهستان مي باشد و مرکز آن شهر خرم آباد است .

    آب و هوا:
اقليم استان متأثر از توده هاي هوايي مديترانه اي بوده و بر اين اساس سه ناحيه آب و هوايي 1) آب و هواي گرم و خشک جنوب 2) آب و هواي معتدل مرکزي 3) آب و هواي سرد شمالي در استان وجود دارد. اين استان به دليل وجود رودخانه ها و کوههاي زياد، داراي آب و هواي معتدل و فصول منظم مي باشد رودخانه هاي سميره و کشکان، سزار و بختياري در حوزه هاي آبريز موجود در استان جريان دارند در مجموع 23 رودخانه در استان لرستان جريان دارد و حجم ظرفيت بالقوه آبهاي سطحي و زيرزميني استان حدود 12 ميليارد مترمکعب (11 درصد آبهاي کشور) برآورد مي گردد.
 
تاريخچه و نژاد لر:
بنا به عقيده بسياري از باستان شناسان، لرستان از چهل هزار سال پيش به وسيله اقوامي که به علت نداشتن خط، هويت آنها ناشناخته مانده، سکونت گاه بوده است. در اين عهد، انسان پيش از تاريخ، در شکاف ها، غارها يا پناهگاههاي سنگي زندگي کرده و از طريق شکار و جمع آوري دانه هاي وحشي امرار معاش مي کرد. به طور کلي بازمانده هاي فرهنگي جوامع پيش از تاريخ لرستان، بيانگر آن است که اين جوامع به تدريج مراحل تکامل فرهنگي از جمله دوره پارينه سنگي، ميان سنگي، نوسنگي و شهر نشيني را پشت سر گذاشته است استان لرستان از نظر باستان شناسي يکي از مراکز مهم تاريخي است، زيرا از جمله معدود سرزمين هايي است که ساکنان آن براي اولين بار به اهلي کردن حيوانات و نباتات پرداخته، يا به عبارت ديگر زندگي ده نشيني و کشاورزي را که لازمه پيدايش تمدن است، آغاز کرده اند. بررسيهاي زبان شناسي و فرهنگي، نشان دهنده پيوستگي قومي لرها با ديگر اقوام ايراني به ويژه پارسي است. لر قديمي ترين قبايل آريايي ايران زمين مي باشند که از روزگاران کهن در نواحي غرب و جنوب غرب و در امتداد دامنه هاي زاگرس ساکن بوده و هستند.
 
 

جغرافياي تاريخي استان

اقوام مهاجر، در هزاره سوم و چهارم پيش از ميلاد در کوهساران زاگرس اسکان يافتند و سرانجام، سرزمين بين‌النهرين (ميان دو رود) را تصرف کردند. نام طايفه‌هايي که در زاگرس سکونت داشتند، در آٍثار برجاي مانده از سارگن پادشاه مقتدر اکد (دو هزار و بيست و هشت تا دو هزار و سي قبل از  ميلاد) آمده است.

به استناد کتيبه‌هاي بابلي، آشوري و ايلامي، ساکنان دامنه‌هاي کوهساران زاگرس طايفه‌هايي مانند لولوبي، مانايي، کاسي، گوتي، نايدي، آمادا و پارسوا بوده‌اند. تاريخ‌نگاران، در آريايي بودن لولوبي‌ها و مانايي‌ها ترديد دارند؛ اما شواهد تاريخي نشان مي‌دهند، کاسي‌ها در سال هزار و ششصد قبل از ميلاد در لرستان کنوني مي‌زيستند و حکومت آنها از شمال و شرق لرستان تا اطراف همدان توسعه داشت.

اين قوم، در هزاره دوم پيش از ميلاد در بابل نفوذ کردند، از حمورابي شکست خوردند؛ اما عاقبت در بابل مستقر شدند و دومين سلسله شاهان بابل را تأسيس کردند. انقراض کاسيان در هزاره دوم پيش از ميلاد، با يورش دولت مقتدر ايلام صورت گرفت. در نتيجه، کاسي‌ها به زاگرس عقب نشستند و خراجگزار ايلام شدند و آنها در برابر توسعه‌طلبي آشوري‌ها، در مناطق شرقي، مانند سدي مقاومت کردند.

قدرت اين قوم کوه‌نشين به حدي رسيد که شاهان سلسله هخامنشي هنگامي که از فارس به شوش يا از بابل به اکباتان مي‌گذشتند، هديه‌هايي براي ايلات کوهستاني بين راه مي‌فرستادند تا مسير آنها را امن نگاه دارند. در دوره‌هاي بعدي ساکنان اين نواحي به ‌طور موقت مغلوب اسکندر مقدوني شدند.

در دوره ساسانيان، پشتکوه و پيشکوه را شخصي از خاندان معروف هرمزان اداره مي‌کرد. آخرين فرمانرواي اين خاندان، همان هرمزان بود که به اسارت سپاهيان عرب درآمد. عرب‌ها در سال شانزده هجري قمري پس از فتح حلوان، نواحي شمالي لرستان را گرفتند و در سال بيست و يک هجري قمري، نهاوند و قسمت جنوبي لرستان را نيز به تصرف خود درآوردند.

در سال بيست‌ودو هجري قمري، هنگامي که «عمر» سرزمين‌هاي گرفته شده را در ميان لشکريان کوفه و بصره تقسيم مي‌کرد، لرستان ضميمه حوزه کوفه شد و از آن پس جزو ايالت جبال (عراق عجم) درآمد و تا ميانه سده چهارم هجري، حکمران اين منطقه يا از بغداد يا از کوفه تعيين مي‌شد. در همين قرن، حسنويه کرد اين منطقه را به تصرف خود درآورد.و خاندان او تا سال پانصد هجري  قمري بر لرستان تسلط داشتند.

مقارن استيلاي مغول  بر ايران، لرستان به دو قسمت لر بزرگ و لر  کوچک تقسيم شد. هر يک از اين دو قسمت از پيش از استيلاي مغول تا مدت زماني پس از انقراض ايلخانان، امراي نيمه مستقل داشتند. اتابکان لر بزرگ اصلاً  از کردان شام بودند که از حدود نيمه قرن ششم هجري از راه آذربايجان رهسپار ايران شدند و در حدود اشترانکوه و جلگه‌هاي شمالي آن اسکان گزيدند پايتخت اتابکان لرستان در شهر ايذج (مال امير) بود.

خرابه‌هاي فراواني از آن دوره باقي مانده که بيشتر آنها به دوره ساسانيان مربوط است و هنوز در اين محل ديده مي‌شوند. اتابکان لر بزرگ تا نيمه اول قرن نهم هجري حکومت  کردند (پانصد – هشتصد و بيست و هفت هجري قمري) و آخرين آنها که غياث‌الدين کاووس نام داشت، به دست سلطان ابراهيم‌بن شاهرخ تيموري بر افتاد و سلسله  او منقرض شد.اما اتابکان لر کوچک (پانصد وهشتاد- هزار وشش هـ.ق) که چندين امير معتبر داشتند و حکومتشان نيز طولاني‌تر بود، هيچ وقت اهميت و اعتبار لر بزرگ را پيدا نکردند.

اتابکان لر کوچک موقعيت خود را تا زمان صفويه حفظ کردند و حتي حکومت خود را تا غرب کوه‌هاي پشتکوه توسعه دادند. آخرين فرد اين سلسله شاهوري نام داشت که در سال هزار و شش  هجري قمري به فرمان شاه عباس اول کشته شد و سلسله او نيز بر افتاد بدين گونه حکومت لرستان به حسين نامي محول شد و خاندان اين والي تا اوايل روي کار آمدن سلسله قاجار، بر لرستان حکومت کردند. از آن پس حکومت پشتکوه را گاه حکام بروجرد و زماني حکام شوشتري به عهده داشته‌اند.

شهرخرم آباد

اين شهر تاريخ چند هزار ساله دارد و يکي از شهرهاي قديمي ايران است که از آغاز پيدايش خود تاکنون، تمدنهاي مختلف و متعددي، از جمله کاسي‌ها، بابلي‌ها، ايلامي‌ها، ساسانيان، سلجوقيان و خوارزمشاهيان و ... را تجربه کرده است. در پيرامون اين شهر آثار متعددي از ادوار فوق باقي مانده است.

خرم‌آباد در ميان دره‌اي قيفي شکل و پر آب جاي گرفته است و قلعه‌هاي تاريخي و قديمي آن، محلي امن و سنگري محکم براي حاکمان زمان در برابر مهاجمان و شورشيان بوده است.خرم‌آباد شهري است تجارتي، خدماتي و نظامي که به عنوان مرکز استان لرستان، در کنار توسعه ناموزون، موجبات جذب مهاجران شهري و روستايي را فراهم آورده است.

شکل و ترکيب شهر خرم‌آباد بيشتر تابع عوامل جغرافيايي آن است، به طوري که فشار جمعيت، خانه‌هاي شهري را تا کمرکش کوه پيش برده است. خرم‌آباد داراي معبر و مسيرهاي قديمي و طبيعي است.

جاذبه هاي ديدني

جاذبه هاي طبيعي

شهر ازنا

اين شهر در 36 کيلومتري شرق شهرستان دورود و 24 کيلومتري غرب شهرستان اليگودرز واقع شده و گذشته تاريخي آن با تاريخ منطقه دورود و عجين شده است. شهر ازنا قبلاً جزو محدوده سياسي شهرستان اراک از استان مرکزي بود و در حال حاضر يکي از شهرستانهاي استان لرستان به شمار مي‌رود. اين شهر با جاده‌اي به اصفهان مرتبط است و خط لوله سرتاسري نفت از آن مي‌گذرد.

بررسي‌هاي تاريخي نشان مي‌دهند، پيش از شکل‌گيري شهر فعلي اليگودرز، در محل کنوني آن شهري با همين نام وجود داشته که به علل نامعلوم از بين رفته است. مردم اين ديار، مذهب شيعه قديم (علوي) داشته‌اند و خانقاه آن، مرکز تعليمات ديني قزلباشان و درويشان بوده است.

شاه اسماعيل صفوي در يکي از سفرهاي خود از اين خانقاه ديدن کرده است. در کوه‌ها و تپه‌هاي اليگودرز، آثاري از قبيل آجرهاي مکعب مستطيل و ظروف سفالي  و فلزي مربوط به قرن هفتم هجري به دست آمده است.هسته اوليه شهر اليگودرز در درجه اول در اثر رودخانه‌ها، قناتها و  چشمه‌ها پديد آمده است.

موقعيت ارتباطي از عوامل مهم ديگر در ايجاد و گسترش اين شهر بوده است. به طوري که يکي از راههاي مهم اصفهان به غرب کشور از فريدن، اليگودرز، گاپله و بروجرد مي‌گذشت. همچنين اين منطقه، نواحي بختياري را به فلات مرکزي ايران (اراک، خمين، گلپايگان، خوانسار) متصل کرده است.

جاذبه‌هاي ديدني

شهر بروجرد

از پيشينه و تاريخ پيش از اسلام شهر بروجرد که در گويش لري «وروگرد»  و در لهجه محلي بروجردي «ورويرد» ناميده مي‌شود، مدارک کافي به دست نيامده است. گروهي بروجرد را از بناهاي فيروز ساساني مي‌دانند و عده‌اي ديگر آن را محل گرد آمدن دوباره سپاهيان شکست خورده يزد گرد سوم مي‌شناسند. 

در زمان حکومت قاجار، حسام‌السلطنه حاکم خوزستان و لرستان، بروجرد  را مقر حکومت خود قرار داد و با تعمير قلعه‌هاي آن، خندقي دور شهر ايجاد کرد. عوامل مؤثر از قبيل آب و هواي معتدل کوهستاني، دشت حاصل‌خيز رسوبي سيلاخور، شبکه آبهاي روان دائمي، مراتع طبيعي، موقعيت استراتژيک جغرافيايي و سياسي و گسترش شبکه ارتباطي و تجاري باعث جذب جمعيت و توسعه آن بوده‌اند.

جاذبه‌هاي ديدني

شهر پل دختر

شهرستان پل دختر در قسمت جنوب غرب شهرستان خرم ‌آباد به فاصله حدود صد کيلومتري آن واقع شده است. پل‌دختر، شهرستان مرزي بين استانهاي لرستان و ايلام است و  چهل و نه کيلومتر با شهرستان دره شهر از استان ايلام فاصله دارد. پيشينه تاريخي اين منطقه نيز در چارچوب تاريخ خرم‌آباد قابل بررسي است. محدوده اين شهرستان قبلاً از توابع بخش ملاوي خرم‌آباد بود و در حال حاضر به شهرستان تبديل شده و مرکز آن شهر پل‌دختر است.

جاذبه هاي ديدني

شهر دلفان

دلفان (دلفو) از شهرستان‌هاي وسيع و کوهستاني شمال استان لرستان است. با وجود دوري از راههاي تجاري، نظامي و بر کنار بودن از رويدادهاي مهم تاريخي، آثار باستاني (مفرغ)  به دست آمده از آن، نشان مي‌دهند که دلفان محل سکونت کاسي‌هاي دامدار و جنگجو بوده و در دوره هخامنشي و ساساني، از اهميت ويژه‌اي برخوردار بوده است. تپه حمام از يکي جاذبه‌هاي ديدني اين شهر است.

شهر دورود

اين شهرکه درگذشته بين‌النهرين و بحرين ناميده مي‌شد، در محل تلاقي دو رودخانه «تيره» و «ماربره» که به ترتيب از کوه‌هاي گرو (گري) بروجرد و اشترانکوه اليگودرز  سرچشمه مي‌گيرند، واقع شده است. هسته اوليه شهر در حقيقت روستاها با فعاليت کشاورزي بود که به سرعت چهره روستايي آن به يک شهر صنعتي تبديل شده است.

جاذبه هاي ديدني

شهر سلسله

شهرستان سلسله در چهل و سه کيلومتري شمال خرم‌آباد و در قسمت غرب بروجرد واقع شده است. اين شهرستان قبلاً  از توابع شهرستان خرم‌آباد بودکه بعداً به شهرستان  مستقلي تبديل شد. مرکز شهرستان سلسله، شهر کوهستاني الشتر است که محل کونت طوايف حسنوند، کوليوند، يوسفوند و هنام و بسطام مي‌باشد.

جاذبه‌هاي ديدني

شهر کوهدشت

تحقيق و جستجوي باستانشناسان  در کانون‌هاي «سرخدم لري هميان» و «سرطراحان»‌ نشانگر اين مطلب است که کوهدشت از مراکز شهر نشيني دوران قديم مي باشد. کشف معبد آشوري بيانگر آن است که مردماني قبل از هزاره اول پيش از ميلاد در اين نواحي مي‌زيستند و آيين‌هاي ديني خود را به جاي مي‌آوردند. حمدالله مستوفي درتاريخ گزيده، از کوهدشت و طراحان نام برده که قرنها قبل از ورود عرب‌ها از بين رفته بودند.

جاذبه‌هاي ديدني

جاذبه‌هاي طبيعي